W roku 1415 polski kronikarz Jan Długosz opisuje leżącą nad Morzem Czarnym i należącą do Rzeczypospolitej osadę Kociubiejewo. Niecałe 400 lat później, w tym samym powstaje rosyjska Odessa. To, że miasto graniczyło z Podolem spowodowało, iż od początku jego istnienia Polacy stanowili w Odessie znaczną grupę mieszkańców. W Odessie swoje pałace budują Potoccy, Rzewuscy, Braniccy, Sobańscy.  W Odessie przebywali: Mickiewicz, Słowacki, Kraszewski, Sienkiewicz, Moniuszko, Szymanowski, Wyczółkowski… Bezpośrednio przed rewolucją bolszewicką mieszkało tu ok. 50 tys. Polaków, co stanowiło 10% mieszkańców.

Zapraszam chętnych na spacer po odeskich ulicach śladami naszych rodaków.

I. Pomniki i tablice pamiątkowe

Pomnik Adama Mickiewicza – Prospekt Aleksandrowski

Tablica Adama Mickiewicza – ul. Deribasowska 16. Budynek byłego Liceum Riszelijewskiego, gdzie Mickiewicza zamierzał pracować jako nauczyciel. I gdyby nie Karolina Sobańska….

„W tym domu w roku 1825 żył wielki polski poeta – Adam Mickiewicz”.

Pomnik Stefana Drzewieckiego – Prospekt Szewczenki

Tablica pamiątkowa na Pomniku Stefana Drzewieckiego: „Stefan Drzewiecki (1843-1938) znakomity inżynier-wynalazca, twórca jednej z pierwszych łodzi podwodnych, pomyślnie przetestowanych na odeskiej redzie w roku 1878. Urodził się w Polsce. Żył i pracował w Odessie, Sankt Petersburgu, Paryżu”.

Pomnik Jana Pawła II – fasada katedry Wniebowzięcia NMP – ul. Katerińska 33

Popiersie Ludwika Zamenhofa – „ziomala” z Białegostoku – „autora języka esperanto” – podwórze kamienicy przy Deribasowskiej 3.

Tablica Prezydenta Lecha Kaczyńskiego – ul. Lecha Kaczyńskiego 3

II. Pałace i rezydencje

Pałac Beliny – Brzozowskiego – ul. Gogolewska 2. Wybudowany w roku 1852 w stylu neogotyckim przez Zenona Brzozowskiego – przyjaciela Juliusza Słowackiego. Słowacki przebywał w Odessie w roku 1827 na zaproszenie Zenona.

Pałac Aleksandra Potockiego ul. Sofijska 7. Pałac ten w pierwszym dziesięcioleciu XX wieku wybudowała „Piękna Bitynka” . Po jej śmierci stał się własnością Aleksandra Potockiego, syna „Pięknej Bitynki” i targowiczanina Stanisława Szczęsnego. Aleksander całe życie wstydził się za czyn ojca i starał się go odpokutować m.in. poprzez czynny udział w Powstaniu Listopadowym. Za udział w powstaniu car skonfiskował jego posiadłości w Zofiówce i Odessie.

Pałac Olgi Potockiej ul. Sofijska 5A. Pałac wystawiony w roku 1826 przez Aleksandra Potockiego dla siostry Olgi. Obecnie w pałacu mieści się Galeria Sztuki.

Rezydencja Bolesława Potockiego  Przymorski Bulwar 1. Kamienica wybudowana w 2 połowie XIX wieku przez Bolesława Potockiego – najmłodszego syna Zofii i Stanisława Szczęsnego.

Rezydencja Romana Szydłowskiego ul. Bulwar Przymorski 9 z roku 1830.

III. Kościoły

Katedra Wniebowzięcia NMP – ul. Katerińska 33. Rzymskokatolicki kościół wybudowany w roku 1853 przez polskich i niemieckich katolików według projektu Feliksa Gąsiorowskiego. W krótkim czasie przy kościele powstały: sierociniec, szkoła, dom starców, biblioteka. W roku 1949 władze sowieckie zamknęły i sprofanowały kościół. Kościół odzyskano dopiero w wolnej Ukrainie w roku 1991. W kościele cześć mszy odbywa się w języku polskim.

Kościół św. Piotra Apostoła – ul. Gawanna 3. Rzymskokatolicki kościół wybudowany w roku 1913 przez francuskich emigrantów. W latach 30 XX- wieku komuniści zamienili kościół na archiwum. Do funkcji świątyni przywrócono go w roku 1949. W kościele cześć mszy odbywa się w języku polskim.

IV. Polscy architekci w Odessie

Feliks Gąsiorowski  – Pałac Beliny-Brzozowskiego ul. Gogola 2 – 1852

Feliks Gąsiorowski – Muzeum Archeologiczne ul. Langerona 4 – 1883

Feliks Gąsiorowski – Katedra Wniebowzięcia NMP ul. ul. Katerińska 33 – 1853

Feliks Gąsiorowski – Teatr Operowy ul. Czajkowskiego 1 – 1887 – nadzór nad budową

Leon Włodek – Hotel „Pasaż” ul. Przeobrażeńska 34 – 1899

Leon Włodek – Hotel „Wielki Moskiewski” ul. Deribasowska 29 – 1904

Leon Włodek – Dom Czynszowy ul. Gogola 7 – 1901

Władysław Dąbrowski – Poczta Główna ul. Sadowa 10 – 1898

Na koniec literatura Odeska.