Jak to mawiają rodowici mieszkańcy Odessy: Wieczór literacki, to liter na twarz (oczywiście wieczorem). Poszperałem trochę w różnych przewodnikach, zrobiłem mapkę (poniżej) i wieczorem wyruszyłem śladami, które pozostawili w Odessie literaci.

Literacki spacer po Odessie rozpoczynam od Muzeum Puszkina, które znajduje się przy ulicy nomen-omen Puszkińskiej 12.

Na fasadzie tablica pamiątkowa: „W tym budynku, w czasie zesłania w latach 1823-1824 żył i pracował wielki rosyjski poeta Aleksander Puszkin”.

„Kto wynalazł konserwy? – Radziecki uczony Puszkin!”.

Czy wiesz, że pradziad Puszkina był Murzynek?

Kolejny pomnik Aleksandra Puszkina (popiersie) znajduje się na końcu (lub na początku) Bulwaru Przymorskiego w pobliżu budynku Rady Miejskiej.

Jak mawiał Eugeniusz Oniegin: Tam gdzie  Puszkin, tam i Czajkowski. Tablice pamiątkową Pana Piotra znajduję na fasadzie budynku przy ulicy nomen – omen Czajkowskiego 14.

„Piotr Czajkowski, wielki ruski kompozytor (któryś z naszych byłych Ministrów Kultury twierdził usilnie, że jednak polski) żył i pracował w tym domu w roku 1893″.

Tuż obok na sąsiednim budynku pod numerem 16 tablica pamiątkowa Antona Czechowa.

„W tym domu w lipcu 1889 żył wielki ruski pisarz Anton Czechow”.

Kolejny budynek z tablicą pamiątkową przy ulicy Gogola 11. Jeżeli ulica Gogola, to musi to być Dom Gogola.

„Tutaj w latach 1850-1851 żył wielki ruski pisarz Mikołaj Gogol”. Są tacy, „to nie żart„, którzy twierdzą, że skoro Gogol się urodził się na terytorium Ukrainy, to jest „pisarzem ukraińskim piszącym po rusku”. 

Z ulicy Gogola wracamy na główny deptak Odessy, ulicę Deribasowską. Tutaj pod numerem 16 znajdowało się swego czasu słynne Liceum Richelieu. W tym liceum zamierzał podjąć pracę w charakterze bakałarza nasz Adam Mickiewicz. W związku z tym w tym budynku jakiś czas przemieszkiwał, o czym zaświadcza stosowna tablica pamiątkowa.

„W tym domu w roku 1825 żył wielki polski poeta Adam Mickiewicz”.

Adama Mickiewicza spotykamy ponownie w małym parku przy Alei Aleksandryjskiej.

Przy ulicy Żukowskiego 10 znajduje się pomnik urodzonego w Odessie pisarza żydowskiego pochodzenia Isaaka Babela. Tu mam odczucia ambiwalentne. Czytałem jego bardzo wartościowe „Opowiadania Odesskie”. Z drugiej strony  nie mogę zapomnieć, że był kronikarzem Armii Konnej Budionnego – najbardziej zbrodniczej jednostki wojskowej  XX wieku.

W Parku Miejskim, przy wejściu do restauracji „City Garden” napotykam dwie postacie. Ten z prawej to Ostap Bender „Wielki Kombinator” – zakała związku sowieckiego; a z lewej Hipolit Matwiejewicz Worobianinow, partner Ostapa.  Ostap i Hipolit są to główni bohaterowie słynnej, wielokrotnie ekranizowanej, sowieckiej powieści satyrycznej „Dwanaście krzeseł” napisanej w Odessie w roku 1928 przez duet Ilję Ilfa i Eugeniusza Pietrowa.

Przy wyjściu z Ogrodu Miejskiego stoi jedno z dwunastu krzeseł – te w którym były ukryte diamenty.

Na Skwerze Wiery Chołodnoj spotykam kolejnych bohaterów mojego dzieciństwa. Wprawdzie nie są to Winnetou i Old Shatterhand, a chłopcy z Odessy: Pietia i Gawrik – główni bohaterowie wydanej w roku 1936 powieści Walentina Katajewa „Samotny biały żagiel”.

I tyle w centrum Odessy. Na jej obrzeżach, przy Prospekcie Szewczenki, znajduje się pomnik pieśniarza, poety i aktora – Włodzimierza Wysockiego.

W oddalonym o 40 kilometrów od Odessy Owidiopolu – pomnik Owidiusza. Jedna z hipotez mówi, że cesarz Oktawian August zesłał go właśnie tutaj, inna mówi o rumuńskiej Konstancy. Za co August zesłał Owidiusza, bo opowiadał stare dowcipy. Owidiusz nigdy nie wrócił z zesłania do ukochanego Rzymu. Zmarł na wygnaniu. Ukraińcy twierdzą, że w Owidiopolu; Rumuni, że w Konstancy. Pozostały po nim „Ars Amandi” i „Metamorfozy”.

Poranek literacki w Kijowie rozpoczynamy od Muzeum Michaiła Bułhakowa, które znajduje się przy Andrejewskim Zejściu 13.

„W białym płaszczu z podbiciem koloru krwawnika, posuwistym krokiem kawalerzysty,
wczesnym rankiem czternastego dnia wiosennego miesiąca nisan pod krytą kolumnadę łączącą
oba skrzydła pałacu Heroda Wielkiego wyszedł procurator Judei Poncjusz Piłat”.

Przy muzeum ławeczka Mistrza.

„Na co by się zdało twoje dobro, gdyby nie istniało zło i jak by wyglądała ziemia,
gdyby z niej zniknęły cienie?”.

Przy tej samej ulicy, w pobliżu numeru 19 pomnik Tarasa Szewczenki – największego ukraińskiego poety.

A jeszcze wyżej przy numerze 14 bohaterowie zekranizowanej kultowej komedii Michaiła Staryckiego „Za dwoma zającami”; Pronia Prokopowna Siekowna i Swirid Pietrowicz Gołochwostow.

W Odessie stoi pomnik Adama Mickiewicza, a w Kijowie przy ulicy Wielkiej Wasilowskiej 75 (w pobliżu polskiego kościoła św. Mikołaja) jego największego adwersarza Juliusza Słowackiego.

Wprawdzie Słowacki w Kijowie nigdy nie bywszy, podobnie jak Taras Szewczenko nigdy nie był w Warszawie.