Rok 2021. Drugi rok Pandemii. W przypadku moich podróży śladami obrazów Caravaggia (a jest ich dostępnych do obejrzenia na całym świecie tylko 67), jest to rok dość obfity. W sumie w tym roku odwiedziłem osiem obrazów Caravaggia, oraz dwa co do autorstwa są poważne wątpliwości.
W czerwcu spędzałem wakacje w Toskanii, a jak Toskania – to Florencja. We Florencji znajduje się 6 obrazów Mistrza i 2 obrazy jemu przypisywane. Najwięcej, bo trzy („Bachus„, „Ofiarowanie Izaaka” i „Meduza„) zobaczymy w słynnej Galerii Uffizi. Pozostałe znajdują się po drugiej stronie Arno, dwa w Pałacu Pittich („Śpiący Amorek„, „Portret Antonia Martellego” oraz wątpliwy „Rwacz zębów„), oraz jedne w willi Fundacji Roberta Longhi („Chłopiec gryziony przez jaszczurkę” oraz wątpliwy „Chłopiec obierający owoce„). Uffizi i Pittich są ogólnodostępne. Z wejście do willi Longhich jest gorzej (trzeba się umawiać telefonicznie dużo wcześniej). Jednak to żaden problem, bo jesienią oba obrazy z Fundacji Longhiego (oraz 40 obrazów Caravaggionistów) zobaczymy w warszawskim Zamku Królewskim.
25.06.2021 – Galeria Uffizi – Florencja
W Uffizi znajdują się trzy obrazy Caravaggia.
| po raz drugi | Bachus | Bacco | 1596 | 95 × 85 cm |
Postać mitologicznego Bachusa, boga wina i dobrej zabawy, pojawia się na dwóch obrazach w dorobku Caravaggia. Pierwszy z nich „Chory Bachus” (autoportret młodego Caravaggia, gdy przechodził malarię) znajduje się w rzymskiej Galerii Borghese. We florenckim Uffizi zobaczymy obraz na którym Bachus jest zdrowy. Zwraca uwagę fakt, że ten Bachus jest mańkutem. Wynika to z techniki stosowanej przez Caravaggia. Do ciemnego pomieszczenia w którym znajdował się model (w tym konkretnym przypadku jest to Maria Minitti, kumpel po fachu Caravaggia) był wprowadzony strumień światła, który wraz z modelem przez soczewkę oraz lustro rzucany był na płótno w drugim pomieszczeniu, przed którym stał Caravaggio. Leworęczność Bachusa wynika z obecności tego lustra.
| po raz drugi | Ofiarowanie Izaaka | Sacrificio di Isacco | 1602 | 104 × 135 cm |
Scena biblijna, w której Abraham, na żądanie Boga, składa Jemu w ofierze swego jedynego syna Izaaka. W kulminacyjnym momencie tego dramatu zjawia się Anioł i mówi: „Abrahamie, Pan Bóg wystawił ciebie na próbę, zostaw Izaaka, złóż w ofierze tego barana (czy baranka)”. W kolekcji Barbary Piaseckiej Johnson w Princeton do niedawna można było obejrzeć inne „Ofiarowanie Izaaka” , które przez niektórych znawców jest uważane również za dzieło Caravaggia. Wystarczy porównać oba obraz, aby wyzbyć się wszelkich złudzeń.
| po raz drugi | Głowa Meduzy | Medusa | 1597 | 60 × 55 cm |
Tarcza paradna namalowana jako dar dla władcy Florencji Wawrzyńca I Medyceusza. Caravaggio namalował Meduzę w pozie, gdy ujrzała ona swoje odbicie w tarczy Perseusza i trochę się wystraszyła. Czasami miewam podobne uczucie, gdy po imprezowej nocy stają rano przed lustrem.
25.06.2021 – Palazzo Pitti – Florencja
W Palazzo Pitti znajdują się dwa obrazy Caravaggia i jeden jemu przypisywany (przez poniektórych).
| 40 | Śpiący Amorek | Amorino dormiente | 1608 | 71 × 105 cm |
Obraz namalowany w 1608 roku na Malcie, na zlecenie jednego z kawalerów maltańskich. Śpiący Kupidyn jest symbolem rezygnacji z przyjemności cielesnych, co ślubowali kawalerowie.
| po raz drugi | Portrait Antonia Martellego | Ritratto di Fra Antonio Martelli | 1608 | 118.5 × 95.5 cm |
Namalowany na Malcie portret jednego z wybitnych członków Zakonu – przeora Mesyny.
| kwestionowany |
Rwacz zębów | Il cavadenti | 1609 | 39.5 × 194.5 cm |
Nie wiem, jak komu mogło przyjść do głowy, że ten obraz namalował Caravaggio.
21.09.2021 – Galeria Malarstwa w Sanssouci – Poczdam
We wrześniu spędziłem tydzień w byłej NRD (Drezno, Lipsk, Poczdam, Berlin). Tak się dziwnie złożyło, ze na swojej trasie przypadkowo natrafiłem na dwa obrazy Caravaggia; jeden w Poczdamie „Niewierny Tomasz„, drugi w Berlinie „Amor zwycięski”. Przed II wś. w Berlinie były jeszcze trzy: („Portret kurtyzany”, „Chrystus w Ogrójcu”, „Święty Mateusz i Anioł (I wersja)„, które spłonęły w 1945 w trakcie bombardowania.
| 41 | Niewierny Tomasz | Incredulità di San Tommaso | 1602 | 107 × 146 cm |
Tomasz, jeden z dwunastu Apostołów, nie był obecny gdy Zmartwychwstały Chrystus objawił się w Wieczerniku pozostałym. I pomimo, że zapewniali mu, że Pan zmartwychwstał, nie uwierzy. Chrystus pofatygował się do Wieczernika drugi raz i rzekł do Tomasza: „Podnieś rękę i włóż ją do mego boku, i nie bądź niedowiarkiem, lecz wierzącym”. Jest to jeden z piękniejszych obrazów Caravaggia.
22.09.2021 – Galeria Malarstwa (Gemäldegalerie) – Berlin
| po raz drugi | Amor zwycięski | Amor vincit omnia | 1602 | 156 × 113 cm |
Tu mała dygresja. Są tacy, którzy za wszelką cenę chcą przypisać Caravaggiemu skłonności homoseksualne. Ich hipotezę ma potwierdzać fakt, że malował on nagich, młodych chłopaków. A jak malował, to na pewno lubił. Życie nie jest jednak takie proste. Caravaggio był biednym malarzem i malował nie to co lubił, a to co u niego zamawiano. „Amor zwycięski” powstał na zamówienie jakiegoś tam markiza i o skłonności homoseksualne należałoby posądza raczej tego markiza niż Caravaggia.
27.11.2021. – Warszawa
Od 10 listopada 2021 do 10 lutego 2021 w warszawskim Zamku Królewskim możemy obejrzeć wystawę „Caravaggio i inni mistrzowie”. Na wystawie zobaczymy dwa obrazy Caravaggia („Chłopiec gryziony przez jaszczurkę” oraz „Narcyz„) i jeden przypisywany Mistrzowi przez poniektórych znawców („Chłopiec obierający owoce„).
| po raz drugi | Chłopiec gryziony przez jaszczurkę | Ragazzo morso da un ramarro | 1600 | 65.8 × 52.3 cm |
Jeden z dwóch obrazów (prawie identycznych) namalowanych przez Caravaggia. Drugi „Chłopiec gryziony przez jaszczurkę” znajduje się w londyńskiej Galerii Narodowej. Jeżeli nie jesteś daltonistą, łatwo je rozróżnisz. Florencka róża jest biała, londyńska różowa, jak na różę przystało.
| po raz trzeci | Narcyz | Narciso | 1599 | 110 × 92 cm |
Narcyz to postać z greckiej mitologii. Ujrzawszy w źródle swoje odbicie, zakochał się sam w sobie i z tej miłości przestał jeść i pić, aż umarł. Każdy facet w mniejszym lub większym stopniu ma w sobie coś z Narcyza, w szczególności ci, którzy mają konta na Facebooku. Warto zwrócić uwagę na lewą rękę Narcyza. Wygląda na to, że zamierza wzburzyć lustro wody. Po co? Nie wiem.
| wątpliwy | Chłopiec obierający owoce | Ragazzo che monda un frutto | 1593 | 75.5 × 64.4 cm |
W galeriach świata można obejrzeć cztery obrazy z tym motywem. Właściciele uważają je za oryginały, a większość ekspertów jest przeciwnego zdania. Na warszawskiej wystawie ten obraz jest opisany jako kopia. Jeżeli to jest kopia, to któryś z trzech pozostałym powinien być oryginałem. Jeżeli tak, to który ? Czy kiedykolwiek, prawda ujrzy światło dzienne? Mając w pamięci co „eksperci” uczynili z „cudownie” znalezionym w 2016 roku gdzieś na strychu w Tuluzie obrazem Caravaggia „Judyty odcinającej głowę Holofernesowi„ , który „poszedł” na giełdzie za 160 mln $, mam poważne wątpliwości.
Wszystkie zdjęcia (poza startowym, które zrobiła moja Żona i dwoma w ramach z warszawskiej wystawy, które są moje) pochodzą z Wikipedii